مفاهیم: دورکاری چیست؟

دورکاری یک نوع مدیریت جدید در کشور محسوب و در این طرح یک ارتباط جدید بین کار و کارمند و کارمند با مدیر اجرا می‌شود؛ به طوریکه کارمند به جای اینکه در اداره حاضر شود و کار را انجام دهد، کاری که برایش تعریف شده را در خانه انجام می‌دهد و مدیر به جای اینکه کارمند را در اداره نظارت کند، این کنترل از طریق فرایند‌های الکترونیکی از داخل خانه‌ انجام می‌شود.

صاحبنظران بر این باورند که، دورکاری مزایای بسیاری دارد، در حال حاضر و براساس سیستم موجود کارکنان دولت باید راس ساعت خاصی در محل کار خود حاضر شوند و راس ساعت خاصی نیز به منازل خود بازگردند که این رویه علاوه بر هزینه‌های بالا وقت افراد را نیز هدر می‌دهد.

در دنیای پیشرفته امروز دورکاری یکی از روش‌های مدرن کار کردن است و با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و فراگیرشدن امکانات بسیاری از جمله اینترنت پرسرعت و ارزان، تلفن همراه، تله‌کنفرانس، رایانه‌های پرقدرت شخصی و شبکه‌های بی‌سیم، به سرعت در حال توسعه و گسترش است.

به اعتقاد کارشناسان، افزایش روزافزون مسافرتهای درون شهری، ترافیکهای سنگین صبحگاهی و عصرگاهی، افزایش هزینه های رفت و آمد افراد از محل کاربه خانه ها، ایجاد آلودگی در شهرهای به ویژه بزرگ، اتلاف زمان افراد برای رسیدن به محل کار، از بین رفتن انرژی از جمله موضوعاتی است که طبق آن ایده های دور کاری مطرح شده است.

بر همین اساس، وزرای عضو کمیسیون اموراجتماعی و دولت الکترونیکی در خرداد ماه سال جاری و بنابه پیشنهاد معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور و به استناد اصل 138 قانون اساسی ،با هدف افزایش بهره وری، انعطاف کاری وکاهش حجم رفت وآمد کارمندان دولت و اثرات جانبی آن ، آیین نامه دورکاری را مصوب کردند ومتعاقب آن کلیه دستگاههای اجرایی دولتی موظف شدند به منظور توسعه دولت الکترونیکی، فعالیتهای مربوط به مشاغل عمومی و اختصاصی را احصا وازطریق دورکاری انجام دهند.

    * دورکاری چیست؟

دورکاری، هر گونه شکلی از به کار گیری فناوری های اطلاعاتی (مانند ارتباطات راه دور و رایانه) به جای مسافرت های مربوط به کار و حرکت کار به سمت کارکنان، به جای حرکت کارکنان به سوی کار می باشد.

دورکاری یک شغل نیست، بلکه یک روش سازماندهی کار است که حول پردازش اطلاعات ساخته می شود. افراد یا گروههایی از افراد، دور از کارفرما، مشتری یا طرف قرارداد، کارشان را انجام می دهند؛ کاری که مستلزم استفاده از انواع گوناگون تجهیزات الکترونیکی است.

در واقع دورکاری، نوعی شیوه کار است که به شاغل اجازه می دهد بدون نیاز به حضور در اداره تکالیف و وظایف حرفه ای خود را به دور از بروکراسیهای سنتی با انعطاف پذیری بیشتری انجام دهد که یکی از اصول توسعه آن فناوری اطلاعات است.

    * تاریخچه دورکاری

از اواخر سالهای 1970، وقتی که ریز رایانه‌ها و مودم‌ها در دسترس عموم قرار گرفتند، رویای کار از راه دور به شکل کاملتری به حقیقت پیوست.

جک ام.نیلز که در کتاب‌های مختلف با عنوان پدر دورکاری از او یاد می‌شود، اولین کسی بود که به صورت رسمی به تحقیق در این خصوص پرداخت و اندیشه دورکاری در دهه 1970 برای نخستین بار از سوی او مطرح شد.

اما موسسه Fedscoop یکی از مراجع رسمی اخبار حوزه IT در دولت فدرال آمریکا محسوب می‌شود در گزارش TELEWORK2010 که مورد تایید شرکتهای Intel , Cisco نیز می باشد ، نتایج بررسی و مقایسه وضعیت دورکاری بین کارکنان دولتی و کارکنان بخش خصوصی حوزه مرتبط با IT را در دولت فدرال آمریکا بطور خلاصه بیان نموده است.

بر اساس این گزارش، میزان رضایت از دورکاری در بخش دولتی 91 درصد و در بخش خصوصی 95 درصد بوده است.

این گزارش می‌افزاید، زمان حضور افراد دور کار در خانواده پس ازدورکاری 46 درصد افزایش داشته و کاهش 71 درصدی آلودگی هوا، 69 درصدی افزایش بهره‌وری، 76 درصدی افزایش کیفیت زندگی، 70 درصدی ذخیره پول و 84 در صدی صرفه جویی در وقت نیز از دیگر تغییرات محقق شده در میان افراد دور کار پس ازدورکاری محسوب می‌شود. در همین حال، دکتر تهمینه ناطق یکی از طراحان Telwork در کشور، از پروژه دورکاری شرکت IT and T به عنوان موفق‌ترین شرکت دورکاری در دنیا یاد می‌کند و می‌گوید: دورکاری در این شرکت، در زمان توفان کاترینا صورت گرفت.

در این شرکت به شکل دوره ای دورکاری انجام شد و چندین بار نیروها براساس ارزیابی عملکرد، به سازمان فراخوانده شدند تا اصلاحات لازم در روند بهبود انجام کار براساس منطقی علمی صورت بگیرد تا مشخص شود که چه نوع کارهایی را می توان از طریق دورکاری انجام داد.

    * مزیت‌های دورکاری

بر همین اساس و با توجه به مواردی که به آن ها اشاره شد، دورکاری به دلیل مزیت هایی که دارد مورد توجه سازمان های مختلف قرار گرفته است.

به اعتقاد کارشناسان، از نظر بهره‌وری فردی می‌توان گفت وقتی یک فرد از کنترل های سازمانی خارج می شود، با «خرد مدیریتی» تلاش می کند که عملکرد خود را افزایش دهد و با برنامه‌ریزی که برای انجام کارها دارد تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن با کمترین هزینه، کارش را بهبود دهد و چون در دورکاری ساعت انجام کار برای فرد شناور تعریف می‌شود، بنابراین مناسب ترین ساعت را برای انجام کار بهتر انتخاب خواهد کرد و اعتماد به نفس نیروی کار با خرد مدیریتی افزایش خواهد یافت.

هم چنین از طریق دورکاری بهره‌وری سازمان‌ها افزایش می‌یابد و هدررفت انرژی در سازمان ها کاهش خواهد یافت و وقتی نیروهای کار در پروژه دورکاری مشغول به کار می شوند از میزان تنش ها و درگیری ها و تعارضات سازمانی هم کم خواهد شد. در این شرایط، مدیران می توانند از فرصت ها برای برنامه ریزی در جهت استفاده بهینه از منابع سازمانی سود ببرند.

    * ویژگی افراد دورکار

به گفته مسوولان، افراد کاملا توانمند، خوداتکا، آگاه به مسئله می‌توانند دورکاری انجام دهند، همچنین عدم نیاز مکرر به مسئول، عدم پرسشگری، افرادی که کمتر به دستگاه خود مراجعه می‌کنند و امکانات لازم را در منزل یا محل مورد نظر دارند در این طرح می‌گنجند. بر همین اساس، در طرح دورکاری، کارهایی که به وسیله یک فرد قابلیت انجام داشته باشد و افرادی که کمتر نیاز به نظارت مستقیم دارند، در اولویت قرار دارند.

    * نفرساعت ملاک ارزیابی

احمد بزرگیان، معاون نوسازی و تحول اداری معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهوری با تاکید بر اینکه فعالیت طرح دورکاری باید قابل اندازه گیری باشد، عنوان کرد: به عبارت دیگر، باید مشخص باشد که چند نفر ساعت برای این کار زمان صرف خواهد شد، مثلا فعالیتی 10 نفر ساعت یا 50 نفر ساعت و یا کمتر و بیشتر زمان می‌برد، بنابراین قابلیت اندازه‌گیری دارد.

    * کارهای دسته جمعی دورکار نمی‌شوند

وی با تاکید بر اینکه علاوه بر آن باید فرد دورکار توانایی و قابلیت دورکاری را داشته باشد، تاکید کرد: کارهای دسته جمعی که نیاز به حضور فیزیکی افراد دارد، مشمول این طرح نیست و در طبقه بندی ها قرار نمی گیرد.

    * زیرساخت اجرای دورکاری فراهم است

از سوی دیگر و به گفته معاون نوسازی و تحول اداری معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهوری ، تعریف دولت از دورکاری دقیقا به معنای TeleWorking نیست و تنها بخشی از این طرح نیاز به سرعت اینترنت دارد.

به اعتقاد دکتر احمد بزرگیان، عمده آنچه که در دورکاری تشریح شده تنها با زیرساختهای فعلی امکانپذیر است مگر آنکه دورکاری در بحث خدمات الکترونیکی باشد که باید از طریق دسترسی داخلی اینترانت و یا پرتال های خدماتی انجام پذیرد و اموری که برای دورکاری تعریف شده با اینترنت دایل آپ و یا خطوط پرسرعت ADSL انجام پذیر است و فعلا مشکلی در این جهت نداریم.

    * وزارت ارتباطات و دورکاری

اما در خود وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز که به باور اکثر صاحبنظران، در اجرای طرح دورکاری در کشور ، یکی از بازیگران اصلی می‌باشد اقدام های برای اجرای دورکاری آغاز شده و کارگروهی به ریاست معاون توسعه مدیریت و امور پشتیبانی و با عنوان کارگروه اجرایی طرح دورکاری ستاد وزارتخانه تشکیل شده است.

برای این منظور شاخص‌هایی نیز تعریف شد و افرادی که دانش لازم را داشته و 60 درصد از شاخص های تعریف شده را جذب کنند، در یک دوره شش ماهه دور کار خواهند شد.

بر اساس ضوابط مشخص شده، این کار در تمامی شرکت ها و سازمان های تابعه وزارت اجرایی خواهد شد.